Czynności kontrolowanego w toku kontroli celno-skarbowej

Like Don't move Unlike

 

5

Wstęp

Wszczęcie kontroli celno-skarbowej następuje z urzędu, na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej udzielonego kontrolującemu. Datą wszczęcia kontroli celno-skarbowej jest dzień doręczenia kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej.

W przypadku podejrzenia, że nie są przestrzegane przepisy oraz okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne przeprowadzenie kontroli celno-skarbowej, jest ona wszczynana na podstawie okazywanej legitymacji służbowej.

Celem kontroli celno-skarbowej jest wykrywanie i zwalczanie nieprawidłowości związanych z ciężarem podatkowym (oszustwa, wyłudzenia oraz inne przestępstwa skutkujące narażeniem finansów publicznych na uszczerbek). Kontrola celno-skarbowa ukierunkowana jest na zwalczanie działalności zorganizowanych grup przestępczych, karuzel podatkowych skutkujących wyłudzaniem podatku VAT. Zakres wykonywanej kontroli celno-skarbowej, został wskazany w art. 54 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (ustawy o KAS).

Czynności podejmowane w toku kontroli zbliżone są do postępowania karnego. Zdecydowana większość podmiotów poddanych kontroli celno-skarbowej nie korzysta z pomocy profesjonalnych pełnomocników. Konsekwencje negatywnego wyniku kontroli mogą być dotkliwe dla kontrolowanego (łącznie z odpowiedzialnością karną).

Zgodnie z art. 62 ust. 4 ustawy o KAS po otrzymaniu upoważnienia kontrolowanemu przysługuje prawo do samokontroli de facto już w trakcie trwania kontroli celno-skarbowej. Termin na złożenie korekty to 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Po tym okresie złożona korekta będzie nieskuteczna i nie będzie wywoływała skutków prawnych.

Kontrola celno-skarbowa zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy o KAS powinna trwać nie dłużej niż 3 miesiące. W przypadku gdy zakończenie kontroli w wyżej wymienionym terminie jest niemożliwie organ ustala nowy termin zakończenia kontroli. Zakres kontroli celno-skarbowej wskazany jest w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli. Kontrola nie może wykraczać poza zakres wskazany  upoważnieniu.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie, o którym mowa w art. 54 ust. 1 pkt 1 ustawy o KAS, zakończona kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe, jeżeli kontrolowany nie złożył korekty deklaracji, o której mowa w art. 82 ust. 3 ustawy o KAS, lub jeżeli organ nie uwzględni złożonej korekty deklaracji. Właściwym organem w pierwszej i drugiej instancji (odwoławczym) jest ten sam organ, który wydał decyzję, czyli naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Odbiór upoważnienia do prowadzania kontroli celno-skarbowej

Zgodnie z art. 62 ustawy o KAS datą wszczęcia kontroli celno-skarbowej jest dzień doręczenia kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej. Jeżeli kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, upoważnienie, o którym mowa powyżej, doręcza się członkowi zarządu, wspólnikowi albo innej osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego lub prowadzenia jego spraw, albo osobie upoważnionej do odbioru korespondencji.

W razie nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub osoby upoważnionej do odbioru korespondencji kontrola celno-skarbowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej pracownikowi kontrolowanego, który może być uznany za osobę, o której mowa w art. 97 (domniemanie umocowania osoby znajdującej się w lokalu przedsiębiorstwa) Kodeksu cywilnego lub w obecności przywołanego świadka, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, który nie jest pracownikiem izby administracji skarbowej albo funkcjonariuszem.

Od dnia 3 lipca 2021 r., to jest po 14-dniowym vacatio legis, weszły w życie przepisy ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy  Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, powiązanej z tzw. ustawą „covidową” z dnia 2 marca 2020 r. dotyczącą doręczeń elektronicznych. Z art. 15zzs tej ustawy wynika, że w okresie trwania stanu zagrożenia epidemicznego (lub stanu epidemii) oraz przez okres 1 roku od odwołania ostatniego z nich, sąd doręcza profesjonalnym pełnomocnikom pisma sądowe za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (portalu informacyjnego).

Brak możliwości wniesienia sprzeciwu przez kontrolowanego w toku kontroli celno-skarbowej

Do kontroli celno-skarbowej nie stosuje się rozdziału 5 ustawy Prawo przedsiębiorców. Niniejsza ustawa przewiduje możliwość wniesienia przez kontrolowanego sprzeciwu wobec podjęcia i prowadzenia przez kontrolujących czynności kontrolnych z naruszeniem obowiązujących przepisów. Przepisy niniejszej ustawy mają zastosowanie  jedynie w przypadku kontroli podatkowej, a nie kontroli celno-skarbowej.   

Kontrolowany w kontroli celno-skarbowej może skorzystać natomiast z uprawnienia do złożenia ponaglenia na niezałatwienie kontroli we właściwym terminie, bezpośrednio do dyrektora izby administracji skarbowej. Organy podatkowe, zgodnie z ogólną zasadą są zobowiązane do działania w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwe najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. W sytuacji, w której pomimo zgodnej z prawem informacji o przedłużeniu terminu dochodzi do niej nagminnie, stanowić to może podstawę do złożenia przedmiotowego ponaglenia. Konsekwencją uznania wniesionego ponaglenia za uzasadnione jest wyznaczenie ostatecznego terminu załatwienia sprawy, wraz z postanowieniem przez dyrektora izby administracji skarbowej wyjaśnień co do opieszałości postępowania, a w konsekwencji ustalenie osób winnych. Nadto w wyniku podjętych czynności, następuje stwierdzenie, że niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa, a to oznacza konsekwencje w postaci odpowiedzialności porządkowej czy dyscyplinarnej osób prowadzących postępowanie.

Innym środkiem mobilizacji do zakończenia postępowania, w przypadku braku skutecznego ponaglenia jest skarga na bezczynność. Możliwość jej złożenia pojawia się w momencie nieuznania ponaglania za uzasadnione przez dyrektora izby administracji skarbowej. Skargę wnosi się do wojewódzkiego sądu administracyjnego, właściwego ze względu na urząd celno-skarbowy, którego opieszałość jest przedmiotem skargi, a także za jego pośrednictwem. Należy pamiętać, że w skardze oprócz warunków formalnych, podatnik musi spełnić także obowiązki finansowe, związane z opłatą sądową w wysokości 100 zł. Wniesienie przedmiotowej skargi jest możliwe jedynie po wcześniejszym ponagleniu. Gdyby do niego nie doszło, to skarga podlega odrzuceniu przez sąd z urzędu.

Oprócz powyższego, w czasie trwania kontroli celno-skarbowej, kontrolowany ma prawo do składania wyjaśnień, przedstawiania dowodów oraz żądania przeprowadzenia wskazanych dowodów. Przy czynnościach polegających na zgłoszeniu dowodu lub przeprowadzeniu określonych czynności zaleca się, aby każdorazowo brał w nich udział profesjonalny pełnomocnik, bowiem każdorazowo działania podczas kontroli, a w szczególności w zakresie dowodowym powinny stanowić spójny element strategii procesowej.

Zakończenie kontroli celno-skarbowej

Zakończenie kontroli celno-skarbowej odbywa się poprzez sporządzenie wyniku kontroli. Dniem zakończenia kontroli jest dzień doręczenia wyniku kontroli. Wyjątkowo, postępowanie może zostać zakończone w drodze sporządzenia protokołu. Dotyczy to spraw z zakresu prawa celnego oraz przepisów o grach hazardowych. W wyniku kontroli, oprócz podstawowych informacji (określone w art. 82 ust. 2 ustawy KAS) takich jak oznaczenie organu, wskazanie kontrolowanego, daty wydania, zakresu kontroli celno-skarbowej (czyli czego kontrola dotyczyła) oraz podpisu naczelnika urzędu celno-skarbowego (lub osoby upoważnionej) znajdują się także elementy szczególne, takie jak informacja o stwierdzonych nieprawidłowościach lub ich braku, pouczenie o prawie do złożenia korekty deklaracji. Każdorazowo, po otrzymaniu wyniku kontroli, należy sprawdzić dokładnie wszystkie powyżej wskazane informacje, przy szczególnej analizie zakresu kontroli, informacji stwierdzającej nieprawidłowości lub jej brak, a także kwestie pouczeń o prawie do złożenia korekty.

Z informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach lub ich braku musi jednoznacznie wynikać jakie stwierdzono nieprawidłowości. Wynik także w tym zakresie musi szczegółowo wskazywać które przepisy prawa zostały naruszone, kiedy i czy naruszenia w ogóle miały miejsce, a jeżeli tak, to wskazanie na czym dokładnie polegało naruszenie. Ponadto w wyniku kontroli należy podać przepisy prawa, na podstawie których sformułowano wnioski końcowe. Co do przeprowadzonych dowodów, ustawodawca nie wskazał wprost w przepisach wskazania przeprowadzonych dowodów, powinny one jednak znaleźć się w protokole.

Charakter dokumentu jakim jest wynik kontroli można określić jako przejaw działania organów władzy publicznej. Z punktu widzenia praktycznego, nie jest to akt administracyjny, a jedynie informacja dotycząca nieprawidłowości odkrytych podczas kontroli.  Oznacza to, że nie będzie zawierał pouczeń dotyczących prawa do złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień (w przeciwieństwie do protokołu z kontroli podatkowej). Dla kontrolowanego podatnika oznacza to brak możliwości na tym etapie jakiegokolwiek kwestionowania działania organu podatkowego w zakresie wskazanym w wyniku kontroli.

Istnieje jeden element wyniku kontroli celno-skarbowej, który ma za zadanie udzielenie gwarancji i ochrony interesu prawnego kontrolowanego podatnika. Chodzi o pouczenie o prawie do złożenia korekty. Bowiem złożenie w sposób skuteczny korekty deklaracji, wyłączać będzie możliwość wszczęcia właściwego postępowania podatkowego w stosunku do kontrolowanego.

Jak wspomniano prawo do złożenia korekty deklaracji w zakresie objętym kontrolą przysługuje kontrolowanemu już od momentu rozpoczęcia kontroli celno-skarbowej. Jest to jednak uprawnienie ograniczone czasowo, bowiem można z niego skorzystać li tylko w terminie 14 dni od daty doręczenia kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej. Konsekwencją naruszenia tego terminu jest brak wywołania skutków prawnych złożonej deklaracji po terminie.

Drugim momentem, w którym kontrolowany może złożyć korektę deklaracji jest moment wydania wyniku kontroli celno-skarbowej. Oczywiście w zależności od stanu faktycznego, kontrolowany może zrezygnować z jej złożenia lub zgodzić się z negatywnym wynikiem kontroli i złożyć dokument korekty. Niezależnie od skutecznego złożenia korekty (w prawidłowym terminie i wysokości) to i tak do naczelnika urzędu celno-skarbowego należeć będzie ostateczne rozstrzygnięcie o jej uznaniu.

W przypadku uznania korekty, nie nastąpi przekształcenie kontroli celno-skarbowej w postępowanie podatkowe. Może to ostatecznie skutkować uniknięciem odpowiedzialności karnej skarbowej, przy założeniu zapłaty należnego podatku wraz z odsetkami. Przed podjęciem decyzji o złożeniu korekty, za każdym razem należy brać pod uwagę słuszność tez i twierdzeń wskazanych w wyniku kontroli celno-skarbowej, a także ewentualne wystąpienie naruszeń po stronie organów przeprowadzających kontrolę, w szczególności możliwość popełnienia naruszeń proceduralnych oraz braków w materiale dowodowym. Termin do wniesienia korekty deklaracji wynosi 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli celno-skarbowej. Korekta może dotyczyć jedynie zakresu kontroli. W przypadku jej przyjęcia organ kontrolny doręcza kontrolowanemu zawiadomienie o uwzględnieniu korekty.

W razie braku złożenia korekty lub nieskutecznego jej złożenia, naczelnik urzędu celno-skarbowego wydaje postanowienie o przekształceniu kontroli celno-skarbowej w postępowanie podatkowe.