Fundacja rodzinna

Like Don't move Unlike

 

6

Fundacja rodzinna jako nowa osoba prawna w polskim porządku prawnym i jej opodatkowanie

Fundacja rodzinna

W dniu 6 lutego 2023 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, która reguluje organizację i funkcjonowanie nowego podmiotu w polskim porządku prawnym, to jest fundacji rodzinnej, a także prawa i obowiązki jej fundatora i beneficjentów. Ustawa wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa szczegółowy cel fundacji rodzinnej w statucie. Podstawowym zadaniem fundacji rodzinnej jest zatem zarządzanie majątkiem i jego ochrona, zgodnie z wolą określoną przez fundatora w statucie, w tym zapewnienie środków finansowych dla grupy wskazanych przez fundatora beneficjentów.

Fundator

Fundatorem może zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, a więc między innymi prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Fundację rodzinną może utworzyć także kilku fundatorów. Fundacja rodzinna będzie ustanawiana na czas określony albo nieokreślony, a założenie fundacji i przekazanie jej majątku nie jest opodatkowane.

Beneficjent

Beneficjentem fundacji, czyli osobą, ma otrzymywać określone korzyści zgodnie z wolą fundatora, może zostać osoba fizyczna, organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego, a także sam fundator. Nie ma bowiem przeciwwskazań, aby po wniesieniu majątku do fundacji rodzinnej, również fundator otrzymywał od niej świadczenia. Jest to rozwiązanie typowe dla zagranicznych fundacji rodzinnych, które są fundacjami prywatnymi. Zakładanie tego typu podmiotu najczęściej wynika z wycofania się z pełnej aktywności zawodowej przez fundatora, z jednoczesnym zabezpieczeniem środki finansowe na bieżące utrzymanie. Co istotne, nie ma konieczności istnienia stosunku pokrewieństwa czy też małżeństwa pomiędzy fundatorem a beneficjentem, aczkolwiek bliskie relacje rodzinne są korzystniejsze podatkowo.   

Zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej

• przepisy regulujące funkcjonowanie fundacji rodzinnej znajdują się w odrębnej ustawie, która określa wszystkie istotne kwestie związane z jej tworzeniem, działalnością, a także prawami i obowiązkami fundatora i beneficjenta;
• fundacja rodzinna jest osobą prawną z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• utworzenie fundacji rodzinnej wymaga sporządzenia przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu notarialnego, obejmującego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej, sporządzenie statutu, wniesienie wybranego mienia do fundacji rodzinnej oraz wpis do rejestru fundacji rodzinnych;
• fundatorem może być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych;
• krąg beneficjentów fundacji rodzinnej oraz zakres ich uprawnień ustala fundator, przy czym beneficjentem może być osoba fizyczna lub organizacja pożytku publicznego;
• podstawowym dokumentem fundacji jest statut określający zasadnicze sprawy związane z fundacją rodzinną, między innymi jej nazwę, siedzibę, cel, czas trwania (jeżeli jest oznaczony), wysokość funduszu operatywnego, majątek fundacji rodzinnej w chwili jej ustanowienia, zasady dotyczące działania członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej;
• fundacja rodzinna podlega wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych Krajowego Rejestru Sądowego;
• organem zarządzającym fundacji rodzinnej jest zarząd, a organem nadzoru jest rada nadzorcza;
• wszyscy bądź wybrani beneficjenci tworzą zgromadzenie beneficjentów, jako organ epizodyczny mający za zadanie uzupełnianie składu organu nadzoru, a na wypadek jego braku składu organu zarządzającego;
• fundator jest zobowiązany do wniesienia do fundacji rodzinnej funduszu operatywnego w wysokości odpowiadającej wartości zobowiązań fundacji w pierwszym roku jej funkcjonowania, co najmniej 100 000 zł, a w kolejnych latach funkcjonowania fundacji rodzinnej wysokość funduszu operatywnego ma zależeć od wysokości zobowiązań fundacji rodzinnej w danym roku;
• przewidziana jest możliwość zrzeczenia się zachowku oraz wprowadzona możliwość rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności, a nawet obniżenia wysokości zachowku w przypadku uwzględnienia w obliczeniu zachowku przedsiębiorstwa;
• fundacja rodzinna ponosi odpowiedzialność za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe po utworzeniu fundacji rodzinnej, jeżeli egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna;
• zakończenie działania fundacji rodzinnej i jej likwidacja są oparte na rozwiązaniach znanych z Kodeksu spółek handlowych.

Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy Prawa przedsiębiorców, ale ograniczoną, to jest wyłącznie w zakresie:

• zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia (czyli zbywanie mienia nie może stanowić handlu);
• najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
• przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielania pożyczek:
• spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
• spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
• beneficjentom;
• obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
• produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
• gospodarki leśnej.

Fundacja rodzinna a podatki

Od ogółu …

• Założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie jej majątku nie jest w ogóle opodatkowane (brak PCC i CIT w tym zakresie);
• Fundacja rodzinna zapłacić CIT w stawce 15% pobierany dopiero w momencie przekazywania środków beneficjentom (brak możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji);
• Beneficjenci będący osobami fizycznymi będą zwolnieni od podatku PIT, występując jako fundator albo jego małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha (najbliższa rodzina). Pozostali zapłacą PIT w stawce 15%;
• W przypadku wyjścia poza ustawowe ramy działalności gospodarczej fundacja rodzinna zapłaci CIT w stawce sankcyjnej 25%;
• Beneficjenci będący organizacjami pozarządowymi zapłacą CIT na dotychczasowych zasadach, w tym będą mogli skorzystać z obowiązującego zwolnienia przedmiotowego;
• Opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów nie będzie znacząco odbiegać od poziomu opodatkowania dochodów i innych przysporzeń majątkowych w porównaniu do sytuacji, w której fundacja rodzinna nie zostałaby utworzona. Fundacja rodzinna nie będzie korzystała z żadnych nadzwyczajnych preferencji podatkowych, niedostępnych dla podmiotów znajdujących się w analogicznej sytuacji. Nie jest także niczym nadzwyczajnym zwolnienie w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, albowiem jest ono wzorowane na istniejącym już zwolnieniu dla osób z tzw. „grupy zerowej”, o której mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów co do zasady uwzględnia związki rodzinne z fundatorem i jest neutralne podatkowo.

… do szczegółu

CIT

Fundacja rodzinna jest podatnikiem CIT, ale podmiotowo zwolnionym z tego podatku.

Od tej zasady są jednak wyjątki, a mianowicie fundacja rodzinna jest opodatkowana CIT:

1. w razie wypłaty świadczeń fundatorowi lub beneficjentom

Fundacja rodzinna zapłaci podatek CIT od przekazanego lub postawionego do dyspozycji bezpośrednio lub pośrednio na rzecz fundatora, bądź beneficjenta świadczenia oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej w stawce 15%.

2. w razie prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wykraczającym poza ramy wskazane w ustawie

Wyjście poza ramy dopuszczalnego zakresu prowadzenia działalności gospodarczej skutkuje utratą zwolnienia od podatku CIT przez fundację rodzinną, a dochód z działalności gospodarczej wykraczającej poza dozwolony zakres wskazany w ustawie jest opodatkowany stawką CIT 25%.   

PIT

Całkowite zwolnienie od podatku dochodowego od osób fizycznych dotyczy fundatora oraz osób mu bliskich należących do tzw. „grupy zerowej” w stosunku do fundatora, określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Takimi osobami są: małżonka, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Dochód osób niezaliczających się do powyższej grupy jest opodatkowany stawką PIT 15%.

Należy zaznaczyć, że zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie tylko część świadczenia lub mienia nabytego przez fundatora lub osobę należącą do „grupy zerowej” w stosunku do fundatora – chodzi o część odpowiadającą aktualnej proporcji właściwej dla tego fundatora zamieszczonej w spisie majątku.

W przypadku likwidacji fundacji rodzinnej ustawa przewiduje zapłatę podatku PIT w stawce 15%. Podatku nie jest naliczany od całej wartości mienia likwidowanej fundacji, gdyż od wartości tej można odjąć wartość mienia wniesionego do fundacji. Fundacja, kalkulując należny podatek, może obniżyć przychód podatkowy w dacie rozwiązania fundacji i wypłaty z niej majątku, właśnie o wartość podatkową majątku wniesionego przez fundatora.

VAT

W zakresie VAT, skutki podatkowe transakcji i zdarzeń dokonywanych w związku z wprowadzeniem do systemu prawnego fundacji rodzinnej będą określane w konkretnych stanach faktycznych w oparciu o istniejące krajowe przepisy o VAT z uwzględnieniem regulacji wynikających z dyrektywy VAT i innych przepisów unijnych. Ustawa o fundacji rodzinnej nie wprowadza zmian w tym zakresie.

Podatek od spadków i darowizn

Ustawa wprowadza wyłączenia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn nabycia przez osoby fizyczne będące tak beneficjentami, jak i fundatorami, własności rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem świadczenia otrzymanego od fundacji rodzinnej oraz także tych stanowiących mienie otrzymane w związku z jej rozwiązaniem. Wyłączenie obowiązuje, jeżeli nastąpi na podstawie tytułu określonego w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Nabycie przez osoby fizyczne od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w wysokości uzależnionej od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem.