Wyrok TSUE w sprawie odpowiedzialności pracownika za podatek VAT

Like Don't move Unlike

 

8

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wyrokiem z dnia 30 stycznia 2024 r. w sprawie C‑442/22 w odpowiedzi na poniższe pytania prejudycjalne zadane przez polski Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 26 maja 2022 r., sygn. akt I FSK 1212/18:

1. Czy art. 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy rozumieć w ten sposób, że w sytuacji gdy pracownik podatnika VAT wystawił fałszywą fakturę z wykazanym podatkiem VAT, na której wykazał dane pracodawcy jako podatnika, bez jego wiedzy i zgody, za osobę, która wykazuje VAT na fakturze, zobowiązaną do zapłaty VAT należy uznać:

a) podatnika VAT, którego danymi bezprawnie posłużono się w treści faktury, czy też

b) pracownika, który bezprawnie wykazał VAT na fakturze, wykorzystując dane podmiotu będącego podatnikiem VAT?

2. Czy dla odpowiedzi kogo uznać w rozumieniu art. 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE za osobę, która wykazuje VAT na fakturze, zobowiązaną do zapłaty VAT w okolicznościach jak w punkcie 1, istotnym jest czy podatnikowi VAT zatrudniającemu pracownika, który bezprawnie wykazał na fakturze VAT dane zatrudniającego go podatnika, można zarzucić brak należytej staranności w nadzorze nad pracownikiem?

orzekł, że:

Artykuł 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy pracownik podatnika podatku od wartości dodanej (VAT) wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika.

Nadmienić należy, że powołany art. 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE stanowiący, że każda osoba, która wykazuje VAT na fakturze, jest zobowiązana do zapłaty VAT – znajduje także odzwierciedlenie w polskiej ustawie o VAT, to jest w jej art. 108 ust. 1 zgodnie z którym w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku VAT, jest obowiązana do jego zapłaty.

Przy czym, w zakresie wykładni art. 108 ust. 1 ustawy o VAT dotyczącej podmiotu odpowiedzialnego za podatek VAT wykształciły się w Polsce dwa przeciwstawne stanowiska, które można zobrazować na kanwie stanu faktycznego opisanego w wyroku TSUE, w którym nierzetelne faktury były wystawiane przez pracownika spółki (będącej podatnikiem VAT) bez zgody i bez wiedzy zarządu tej spółki w celu uzyskania w sposób noszący znamiona oszustwa zwrotu VAT przez podmioty, które były adresatami (odbiorcami) tych faktur.

I co do odpowiedzialności za podatek VAT:

„Zgodnie z pierwszą wykładnią do celów stosowania tego przepisu nie należy brać pod uwagę okoliczności, że to pracownica wystawiła sporne faktury, posługując się nazwą i numerem NIP swojego pracodawcy. Wystarczy bowiem stwierdzić, że pracownica ta była uprawniona do wystawiania faktur i że w związku z tym zatrudniająca ją spółka musi ponieść ryzyko związane z wyborem pracowników. Zwolnienie pracodawcy od odpowiedzialności w przypadku wystawiania faktur przez jego pracownika oznaczałoby przeniesienie tej odpowiedzialności na państwo członkowskie, czego nie można zaakceptować. Taka wykładnia wymagałaby jednak ustalenia, czy odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością obiektywną, czy odpowiedzialnością na zasadzie winy. W tym ostatnim przypadku spółka, której dane zostały wskazane na spornej fakturze, podlegałaby obowiązkowi zapłaty VAT jedynie w przypadku, gdyby dopuściła się błędu lub niedbalstwa lub gdyby uchybiła ciążącemu na niej obowiązkowi nadzoru.”

ale

„Zgodnie z drugą wykładnią podmiot, którego dane zostały bezprawnie przywłaszczone przez inny podmiot, nie jest uznawany za wystawcę spornej faktury, a zatem nie jest zobowiązany do zapłaty VAT wskazanego w tej fakturze na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT. W przepisie tym jednoznacznie wskazano, że zobowiązanym do zapłaty VAT jest podmiot, który „wystawi fakturę”, nie zaś podmiot, którego dane zostały przywłaszczone. Sąd odsyłający (NSA) dodaje, że taka wykładnia mogłaby również wynikać z brzmienia art. 203 dyrektywy VAT.”

W skrócie, TSUE rozważał kwestię czy za podatek VAT wynikający z nierzetelnej faktury odpowiada li tylko podatnik VAT którego danymi się posłużono (pogląd pierwszy), czy też może odpowiadać także pracownik tego podatnika VAT faktycznie tę fakturę wystawiający (pogląd drugi).

W swoim orzeczeniu TSUE odpowiedział się za poglądem drugim, dopuszczającym odpowiedzialność za podatek VAT także pracownika podatnika VAT.

W ocenie Autora, podkreślenia jednak wymaga, że w żadnej mierze przyjęta przez TSUE wykładnia prawa nie skutkuje automatycznym przenoszeniem odpowiedzialności za podatek VAT wykazany na fakturze w realiach art. 108 ust. 1 ustawy o VAT z pracodawcy będącego podatnikiem VAT na jego pracownika, który w ramach obowiązków służbowych wystawia faktury sprzedaży.   

Odpowiedzialność pracownika zdaniem Autora aktywuje bowiem dopiero łączne wystąpienie poniższych przesłanek:

1. pracownik zatrudniony u podatnika VAT wystawia fakturę, która zawiera podatek VAT, ale jest fałszywa (nierzetelna, nie odzwierciedlająca stanu rzeczy, dokumentująca czynności niedokonane, etc. – uwaga Autora)

2. pracownik zatrudniony u podatnika VAT wystawiając tę fakturę (bezprawnie – uwaga Autora) posłużył się tożsamością pracodawcy bez jego wiedzy i zgody

3. podatnik VAT dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań swojego pracownika (na przykład poprzez weryfikowanie wystawianych faktur – uwaga Autora)

Jeżeli natomiast podatnik VAT (pracodawca) nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań swojego pracownika wystawiającego faktury (a tym bardziej, jeżeli w ogóle nie podjął aktywności tego rodzaju – uwaga Autora) to pracownika tego nie można uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE (art. 108 ust. 1 ustawy o VAT) – jest to zatem przesłanka zwalniająca pracownika z odpowiedzialności za podatek VAT wykazany na fakturze.

Wyrok TSUE ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 30 stycznia 2024 r. – jest on ostateczny i wiążący.